Wie heeft het vroeger niet geprobeerd, een fles water vullen met water en er tegen aan slaan. Hoe meer water, hoe lager de toon en omgekeerd. Of wat dacht je van het met een (natte)  vinger over de rand van een kristallenglas wrijven? Die gedachte moet Benjamin Franklin ook hebben gehad, toen hij zijn instrument uitvond..

De Glasharmonica, in het Engels vaak Armonica genoemd, is afgeleid van het Griekse woord voor harmonie. Het maakt gebruik van een aantal glazen schalen (van verschillende groottes en diktes) die door middel van een pedaal in een circulerende beweging werden gebracht. De schalen werden vervolgens ‘aangeraakt’ met natte vingertoppen (vergelijkbaar met de glazen), waarna er een mysterieus geluid af kwam. Het instrument is dan ook minder obscuur dan je zal denken, want zowel Mozart (oude generatie) als Ennio Morricone schreven muziekstukken voor de Armonica – En dat klinkt zo:

De harmonica (met wie het instrument zijn naam deelt), werd overigens uitgevonden in 1821, terwijl de (mechanische versie van de) Armonica al uitgevonden werd in 1761 door Benjamin Franklin (dezelfde als die van de vlieger, de onafhankelijkheidsverklaring en zijn gezicht op het 50 cent muntje). het was namelijk de Ierse muzikant Richard Pockrich die kwam met een ‘glazen instrument waar hij zijn vingers tegen aan wreef’ – waarbij het eerder bekers waren dan glazen schalen. Volgens de overlevering is hij echter overleden in een brand, waardoor de verslagen hier geen zekerheid over kunnen geven.

Het was daarna aan een vriend van Benjamin Franklin, Edward Delaval, die de experimenten van Pockrich uitbreidde, waarna Franklin er een gemoderniseerde versie van ontwierp. Zijn instrument bevatte 37 glazen schalen, vastgemaakt aan een ijzeren spindel, die op zijn beurt bediend werd door een voetpedaal (vergelijkbaar met dat van een pottenbakmechanisme). Door met natte vingertoppen over de schalen te wrijven kwam er geluid van de schalen, waarbij hij de randen in verschillende kleuren had geschilderd om noten te onderscheiden:

• A – Donkerblauw
• B – Paars
• C – Rood
• D – Oranje
• E- Geel
• F – Groen
• G – Blauw
• Mollen en Kruizen – Wit

Naast water experimenteerde Franklin ook met een kleine laag ‘kalk’ (vergelijkbaar met de talkpoeder die atleten gebruiken), die hij daarna in licht zuur water stopte om een heldere toon te creëren.

Het instrument  was echter niet alleen mooi om te horen, het bracht enkele psychologische gevaren met zich mee. De mensen die het bespeelden in de 18de eeuw hielpen een gerucht de wereld in dat het bespelen van het instrument (of er naar luisteren) er voor zorgde dat je gek werd. Een Duitse musicoloog schreef er het volgende over:

The harmonica excessively stimulates the nerves, plunges the player into a nagging depression and hence into a dark and melancholy mood that is apt method for slow self-annihilation. If you are suffering from any kind of nervous disorder, you should not play it; if you are not yet ill you should not play it; if you are feeling melancholy you should not play it. (©Friedrich Rochlitz)

Ach, ik vind het gewoon mooi klinken. Hieronder een stuk van Mozart, gespeeld door een Fransman (Thomas Bloch) in het museum van Parijs.