Johannes Hus, of Jan Hus, of op z’n Engels John Hus, was een Tsjechische reformist die zich bezig hield met de misstanden in de kerk voor er ook maar zoiets bestond als Protestantisme of de Reformatie.  Hij kwam alleen niet aanzetten met een hamer, een papier vol stellingen en een kerkdeur.. iets wat bewonderaar en opvolger Maarten Luther wel deed.

Hus kwam uit Husinec, een plaatsje aan de grens met Beieren (geboren: 1369/1370), maar eindigde door zijn studie al snel in Praag. Dat hij geen doorsnee student was bleek uit zijn studierepetoir, hij werd meester in de letteren op zijn twintigste, een jaar later in de filosofie, gevolgd door een doctor in de letteren op zijn drieëntwintigste. Op zijn 29ste werd hij zelfs rector magnificus van de universiteit van Praag.

Jan Hus (1369/1370-1415)

Toch was Hus in meer dan alleen de Letteren en Filosofie geïnteresseerd, aangezien hij in 1398 de priestergelofte aflegde – wat resulteerde in een carrière als predikant vanaf 1402. Zijn charisma, pro-Tsjechische houding (proto-Nationalistisch) en kennis van zaken zorgde opnieuw voor een spurt in de rangen van de kerk, waarbij hij gepromoveerd werd tot hofkapelaan van de koningin van Tsjechië (Sophia). Eenmaal hofkapelaan begon Hus aan zijn spreekwoordelijke ‘kruistocht’ tegen de misstanden in de kerk, waarbij hij zijn pijlen voornamelijk richtte op de simonie (de koop of ruil van ambten), corruptie, handel in relieken en aflaten (papieren waarmee men het verblijf in het vagevuur kon verkorten).

Hus had misschien niet de meest geweldige .. timing met zijn kritiek, aangezien in 1303 de Paus nar Avignon was verhuisd – wat op haar beurt weer had uitgemond in het Westers Schisma (1378) en er twee pausen werden gekozen. Aangezien beide pausen geld nodig hadden verkochten ze ambten, aflaten, ‘relieken’, waarbij de kritiek onder het volk aanzwol tegen deze praktijken. Priesters in Tsjechië durfden de paus zelfs uit te maken voor antichrist. Misschien niet heel verwonderlijk was Hus één van deze mensen die zware kritiek leverde op het pauselijk bestel. Paus Johannes XXIII (de 23ste) sprak daarom in 1412 een zogenaamd Grote Anathema uit, een dwingende banvloek, die het volk dwong om Hus en zijn uitspraken te mijden op straffe van Excommunicatie. Ze konden Hus echter niet gevangen nemen, iets wat de paus het liefst zag gebeuren.. daarom werd er gezocht naar een manier om Hus te laten getuigen. De persoon die er in slaagde Hus te overtuigen zou hem uiteindelijk een valse ‘vrijgeleide’ aanbieden (een Salvus Conductus).

Zo gezegd, zo gedaan, Keizer Sigmund, Keizer van het Heilig Roomse Rijk zou garant staan voor deze vrijgeleide. Op het Concilie van Konstanz (1414-1418) werd Hus, ondanks de vrijgeleide gevangen genomen, tot grote woede van Sigmund (aangezien hij er vanuit ging dat Hus een werkelijke vrijgeleide kreeg). Aangezien Sigmund de wereldlijke macht had liet hij Johannes XXIII gevangenzetten tegenover de cel van Jan Hus. Het kwam tot een proces, waarbij een gezelschap van godgeleerden en bisschoppen het wek van Hus bestudeerden en hem ondervraagden over zijn ketterpraktijken. Ondanks de verdediging van Hus werd hij veroordeeld tot de brandstapel, en dat vonnis werd op 6 juli 1415 voltrokken.

Standbeeld van Jan Hus – Praag ©C.C. 2.5