Ich habe es nicht gewusst, wir haben est nicht gewusst. Misschien wel één van de meest iconische zinnen uit de Duitse geschiedenis, een zin die vaak gebruikt wordt in satire, vergelijkbaar met zaken als ‘Wo ist der Bahnhof..’, vul je hem zelf aan? Toch was in 1942 niets minder waar. Een Poolse (ondergrondse) krant bracht bewijs naar buiten over de verschrikkingen van het Duitse Rijk en de situatie in de zo gezegde ‘werkkampen’.

De zogenaamde ‘Liberty Brigade’ kwam met het verhaal dat er in een kamp in Chelmno (Polen), duizenden, dan wel niet tienduizenden Joden werden vergast. Wat begon met het vergassen van ‘ongewenste entiteiten’ door ze op te sluiten in een kelder of vrachtwagen en vol te laten lopen met uitlaatgassen en andere gifgassen groeide uit tot een nieuw massamoordwapen. De Joden in Chelmno waren eigenlijk een soort ‘proefkonijnen’, waarbij de meest effectieve manier gezocht werd om zo snel mogelijk, zoveel mogelijk mensen te vermoorden, waarbij het vooral zo min mogelijk ‘rompslomp’ mee moest brengen.

De overblijfselen van één van de beruchte vrachtwagens.

Papieren uit de tijd toonden aan dat, voor de Wannseeconferentie, er ruim 1.000 Joden per dag vermoord werden in dergelijke ‘vrachtwagens’, wat de geboorte gaf aan het nieuwe idee om Chelmnopraktijken uit te vergroten naar Europese schaal – de ‘Final Solution’ was geboren. Het was voornamelijk het verhaal van Emanuel Ringelblum, een ontsnapte Jood uit Chelmno, dat de bal aan het rollen bracht. Emanuel was lid van een voorloper van het Sonderkommando, een groep Joden die belast werd met het begraven en wegdragen van lichamen. Hij deed zijn verhaal aan de Poolse socialistische krant ‘Liberty Brigade’, waarna het verhaal door Europa gonsde, een verhaal over de slachting van de Joden, wat begon in het plaatsje Chelmno. Helaas.. volgde er pas jaren later een duidelijke aanpak om de kampen te sluiten en aan te pakken.

Joden worden gedwongen in Lodz tot deportatie naar Chelmno